გიორგი ცუცქირიძე: დღეს ლარის კურსზე წმინდა ფსიქოლოგიური ფაქტორები მოქმედებს, სხვა ფაქტორების ზემოქმედება პრაქტიკულად ამოწურულია

29-05-2019

ექსპერტი საფინანსო საკითხებში გიორგი ცუცქირიძე მიიჩნევს, რომ შედარებით მცირე მოცულობის ბაზრებს ახასიათებთ ნაკლებ პროგნოზირებული, შედარებით მკვეთრი სავალუტო რყევების ამპლიტუდა.

გიორგი ცუცქირიძის თქმით, კონკრეტულ მოცემულობაში მაკრო ფაქტორები, ანუ უცხოური ვალუტის შემოდინების გრძელვადიანი ფაქტორები შეიძლება იყოს დადებითი (ექსპორტ-იმპორტის ზრდის დინამიკა, უცხოური ინვესტიციები, სავალუტო გადმორიცხვები, ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები და ა.შ), მაგრამ გარე ფაქტორებმა მაგ. გლობალური ვალუტების გაძვირებამ, ან ძირითად სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ბაზრებზე წარმოქნილმა ნეგატიურმა ეკონომიკურმა პროცესებმა, შეიძლება გარკვეული კორექტირება მოახდინოს სავალუტო კურსზე და ეს ზემოქმედება იზრდება ლოკალური ვალუტების პირობებში. ამას, ჩვენ შემთხვევაში, დოლარიზაციის მაღალი დონეც ემატება.


„ცნობილია, რომ როდესაც გლობალურ ბაზრებზე აშშ დოლარი ძვირდება, ეს წარმოქმნის გლობალურ მოთხოვნას დოლარზე, რადგან ტრანსაქციების 85% დღესაც დოლარში ხორციელდება. შესაბამისად, ღია ეკონომიკის პირობებში დოლარზე მოთხოვნის ზრდა წამყვან სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებში, აისახება ჩვენზეც, გადადინების ეფექტიდან გამომდინარე. მით უმეტეს, როდესაც გვაქვს მაღალდოლარიზებული ეკონომიკა, რასაც ემატება ნეგატიური მოლოდინები, რაც კიდევ უფრო ზრდის დაწოლას ლარზე. ასე იყო შარშანაც სექტემბრის ბოლოს, როდესაც ტურისტული სეზონის დასრულების და ლარის გაუფასურების მოლოდინით მოხდა დოლარზე მოთხოვნის ზრდა, მიუხედავად იმისა იმ მომენტში იურიდიულ თუ ფიზიკურ პირებს ჰქონდათ თუ არა მისი საჭიროება და მაშინაც ყველა ძირითადი მაკროეკონომიკური ფაქტორი იყო გაუმჯობესებული; მაგრამ ამით არა თუ ვერ აზღვევენ მომავალში სავალუტო რისკებს, არამედ პირიქით – სწორედ ამით ახდენენ უცხოურ ვალუტაზე მოთხოვნის ხელოვნურ სტიმულირებას და უარყოფითი მოლოდინებიც, კურსის ჰიპოტეტური გაუფასურების გამო, ახდენს დამატებით ზეწოლას ლარის კურსზე. იურიდიულ პირებში კი, თუნდაც მაღალი იმპორტიზაციის ფაქტორიდან გამომდინარე, შეიძლება ვიგულისხმოთ თურქული და რუსული კომპანიებიც. ზოგადად კი არაკონვერტირებული ვალუტის მქონე ქვეყნებში, შედარებით მცირე მოცულობის ბაზრებს ახასიათებთ ნაკლებ პროგნოზირებული, განსაკუთრებით საგარეო შოკების მიმართ შედარებით მკვეთრი სავალუტო რყევევის ამპლიტუდა“, – აცხადებს ექსპერტი.


მისივე თქმით, „დღეს უარყოფითი მოლოდინები დაკავშირებულია როგორც გლობალურ ბაზრებზე დოლარის გაძვირების ტენდენციებთან, ასევე რეგიონში და წამყვან სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნების ეკონომიკებში (თურქეთი, პირველია უმსხვილეს სავაჭრო პარტნიორ ქვეყნებს შორის - 13,6%-იანი წილით ($525.1 მლნ), რუსეთი 11 %-იანი წილით ($421 მლნ), არსებულ არასტაბილურ ელემენტთან, რადგან ღია ეკონომიკის პრინციპიდან გამომდინარე, ამ ქვეყნების ეკონომიკების ზრდის შენელება ლარის კურსზეც ახდენს გავლენას“.


ექსპერტის შეფასებით, მიუხედავად ამისა, ლარის მიმდინარე გაუფასურებასაც მოკლევადიანი ხასიათი აქვს, რადგან ეკონომიკის პრაქტიკულად ყველა ფუნდამენტური ანუ გრძელვადიანი ზემოქმედების ფაქტორები, რამაც შეიძლება გავლენა იქონიოს ლარის კურსზე, გაუმჯობესებულია, მათ შორის შემცირებულია საგარეო სავაჭრო ბრუნვის დეფიციტის მაჩვენებელი.


მიმდინარე წლის იანვარ-აპრილში საქართველოში საქონლით საგარეო სავაჭრო ბრუნვაში ექსპორტი $1 133.4 მლნ–ს შეადგენს, რაც გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 17.9%–ით მეტია, ხოლო იმპორტი $2 726.2 მლნ–ს (3.1%–ით ნაკლები), რაც აჩვენებს წმინდა ექსპორტის, ანუ ექსპორტის ზრდით იმპორტის ზრდის გადაფარვის დადებით ხასიათს. საქართველოს უარყოფითმა სავაჭრო ბალანსმა, იანვარ-აპრილში, $1 592.8 მლნ შეადგინა, რაც გასული წლის ანალოგიურ პეერიოდთან შედარებით ($1.852 მლრდ), შემცირებულია $260 მლნ–ით, ანუ წელს, გასულ 2018 წელთან შედარებით, ქვეყნიდან $260 მლნ-ით ნაკლები ვალუტა გავიდა. გარდა ამისა, გასულ წელთან შედარებით სავალუტო შემოდინებების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი წყარო - ფულადი გზავნილების მოცულობა 10,4%-ით არის გაზრდილი, ხოლო ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლები - 16%-ით;


რაც შეეხება სხვა ფაქტორებს, სავალუტო ოპერაციების ზეგავლენას გაცვლით კურსზე, იანვარ-მარტის მიხედვით ბანკების მხრიდან $4,54 მლრდ იყო შეძენილი, ხოლო გაყიდული გაცილებით მეტი - $5,02 მლრდ, ანუ ნეტო ბალანსი არის დადებითი. ეს, ბუნებრივია, ლარის კურსზე ნეგატიურ ზეგავლენას ვერ მოახდენდა; ჩვენ ასევე ვხედავთ, რომ სწორედ ლარიზაციის პოლიტიკის შედეგად, გასულ 2 წელიწადში არა მხოლოდ სესხებზეა დოლარიზაციის მაჩვენებელია შემცირებული 65% დან 56%-მდე, არამედ დეპოზიტებზეც (რაც არის ბანკებისათვის რესურსირების მთავარი წყარო) - 70%–დან 61.5%-მდე.


თუ რამდენად არის მიზანშეწონილი სებ-ის მხერიდან სავალუტო ინტერვენციების გამოყენება, ექსპერტის შეფასებით,„მართალია, დოლარიზირებული ეკონომიკა გაცვლით კურსს სათანადოდ ვერ იყენებს ბუფერად, მაგრამ ეკონომიკისათვის და ფინანსური სტაბილიზაციისათვის, ჯობია შოკები, თუნდაც ამ შემთხვევში გამოწვეული უარყოფითი მოლოდინებიდან, თავად კურსმა გაიწოვოს, ანუ მისი ახალი წონასწორობის წერტილი თავად ბაზარმა დააკორექტიროს, ვიდრე სებ-მა ეს სავალუტო ინტერვენციებით განახორციელოს“.


„მიმაჩნია, რომ ერთადერთი როდესაც მიზანშეწონილია ინტერვენციები ბაზარზე, ეს იქნება რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის ფაქტორიდან გამომდინარე, რაც მაკროეკონომიკური წონასწორობის თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი და ასახავს ლარის გაცვლითი კურსის ცვლილებას საქართველოს ყველა ძირითადი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ვალუტების მიმართ, ლარის ზედმეტად გამყარების თავიდან ასაცილებლად, იმპორტის შეზღუდვის და საპირისპიროდ – ექსპორტის და შესაბამისად, ეკონომიკის ზრდის სტიმულირებისათვის“, - აღნისნა გიორგი ცუცქირიძემ