რა არის კავასაკის დაავადება და იწვევს თუ არა ახალი კორონავირუსის გართულება ამ დაავადებას?
1-06-2020
აპრილის ბოლოს, რომის პაპის, იოანე XXIII-ის ჰოსპიტლის (ბოლონია) სპეციალისტებმა განაცხადეს, რომ ბავშვებში კავასაკის დაავადების სიმპტომები უჩვეულოდ მაღალი იყო. ეს განსაკუთრებით აშკარა გახდა მას შემდეგ, რაც მიმდინარე წლის მარტსა და აპრილში იტალიაში ახალი კორონავირუსული ინფექციის ეპიდემიამ იფეთქა. მცირეწლოვან ბავშვებში გავრცელებული სისხლძარღვების ამ იშვიათი დაავადებისა და COVID-19- ის ეპიდემიის კავშირის ალბათობა სავსებით ლოგიკური იყო, მითუმეტეს, რომ გამოკვლეული პაციენტების უმრავლესობამ ვირუსის გენეტიკურ მასალაზე ჩატარებულ ტესტში უარყოფითი შედეგი აჩვენა. ასეა თუ ისე, იმის გამო, რომ დაავადების უჩვეულოდ მაღალი მაჩვენებელი ზუსტად იმ დროს დაფიქსირდა, როდესაც COVID-19 – ით ინფიცირების შემთხვევების რაოდენობამ რეგიონში პიკს მიაღწია, ექიმებმა გადაწყვიტეს, რომ ახალ კორონავირუსულ ინფექციას სავარაუდოდ, შეუძლია კავასაკის დაავადების პროვოცირება იმ ბავშვებში, რომლებიც ამისკენ მიდრეკილი არიან.
მოგვიანებით მსგავსი დაკვირვებები ბრიტანელმა, ესპანელმა, პორტუგალიელმა და ამერიკელმა პედიატრებმაც გამოაქვეყნეს. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში საუბარი იყო კავასაკის დაავადების სიმპტომების მქონე 15 ბავშვზე, რომლებიც 17 აპრილიდან 1-ელ მაისამდე ნიუ – იორკის საავადმყოფოებში მოხვდნენ. ექიმების პირად ინფორმაციაზე დაყრდნობით, ადგილობრივმა მედიამ პრობლემას ყურადღება ჯერ კიდევ 28 აპრილს მიაქცია, მაგრამ რეალური სტატისტიკის შესახებ პირველი სანდო დეტალები მხოლოდ 4 მაისს ნიუ-იორკის ჯანდაცვის დეპარტამენტის ბიულეტენიდან გახდა ცნობილი. იტალიის მსგავსად ნიუ-იორკშიც კავასაკის დაავადების სიმპტომების მქონე ბავშვების უმეტესობამ PCR ტესტზე უარყოფითი შედეგი დააფიქსირა (15-დან 11 ბავშვი), თუმცა ამასთან ერთად ზოგი მათგანის შემთხვევაში ანტისხეულების ტესტი დადებითი იყო.
კავასაკის დაავადების გავრცელების შესახებ ინფორმაცია ბოლო დრომდე ძალიან მწირი იყო. არსებული მასალები მხოლოდ მედიაში პედიატრების პირადი მოსაზრებებითა და სამედიცინო განყოფილებების ხელმძღვანელების ინდივიდუალური განცხადებებით შემოიფარგლებოდა. მხოლოდ 13 მაისს სამედიცინო ჟურნალ Lancet-ში დაიბეჭდა პირველი სამეცნიერო პუბლიკაცია, რომელშიც ბერგამოს იტალიელი ექიმები დაავადების კლინიკურ სურათსა და მისი გავრცელების სხვა დეტალებს აღწერენ. მეორე დღეს, MedRxive-ის პრეპრინტების არქივში გამოჩნდა კიდევ ერთი (ჯერჯერობით რეცენზირება ვერ გაიარა) პუბლიკაცია, რომელიც ფრანგ ავტორებს ეკუთვნით. ამ ნაშრომში აღწერილია ანალოგიური აფეთქება, ოღონდ ამჯერად პარიზში, რომელსაც ადგილი ჰქონდა 27 აპრილიდან 7 მაისის ჩათვლით. ამ პერიოდში საფრანგეთის დედაქალაქის საავადმყოფოებში მოხვდა 17 ბავშვი, რომლებსაც კავასაკის დაავადების მსგავსი სიმპტომები ჰქონდათ.
რა არის კავასაკის დაავადება და რა შუაშია აქ ვასკულიტი?
კავასაკის დაავადება ბავშვებისთვის დამახასიათებელი ვასკულიტია. ეს არის სისხლძარღვების ანთება, რომელსაც ცხელება, გამონაყარი, კონიუქტივიტის მსგავსი თვალების სიწითლე და სხვა სიმპტომები ახასიათებს. კავასაკის დაავადება არის მწვავე მდგომარეობა, რომელიც ქრონიკული არასდროს ხდება, მაგრამ მკურნალობის გარეშე შემთხევევების მეოთხედს შეიძლება საშიში გართულებები მოჰყვეს. მაგალითად, გულის სისხლძარღვების დაზიანება, იგივე ანევრიზმა. მკურნალობის თანამედროვე პროტოკოლის შესაბამისად (უმეტეს შემთხვევაში იმუნოგლობულინის ინექცია გამოიყენება), გართულებების ალბათობა შეიძლება რამდენიმე პროცენტამდე შემცირდეს. ამიტომაც დროული დიაგნოსტიკა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.
ეს დაავადება პირველად 1960-იანი წლების ბოლოს იაპონელმა ექიმმა ტომისაკუ კავასაკიმ ჯერ იაპონურ, შემდეგ კი (1974 წელს) ინგლისურენოვან სამეცნიერო ჟურნალში აღწერა. 1970-იანი წლებიდან დაავადებას აქტიურად იკვლევდნენ, როგორც იაპონიაში (სადაც შემთხვევების უმრავლესობაა რეგისტრირებული), ისე სხვა ქვეყნებში, მაგრამ ჯერჯერობით მისი გამომწვევი მიზეზი და განვითარების მექანიზმი დადგენილი არ არის. ცნობილია, რომ დაავადების ყველაზე მაღალი რისკი აზიური წარმოშობის ბავშვებს აღენიშნებათ, განსაკუთრებით კი - იაპონელებს. ტყუპების გამოკვლევების შედეგად კი დადგინდა, რომ დაავადებისადმი მიდრეკილება დიდწილად გენეტიკაზეა დამოკიდებული. ასევე ცნობილია, რომ ბიჭები უფრო ხშირად ავადდებიან, ვიდრე - გოგოები. პაციენტების უმრავლესობა 5-წლამდე ასაკის ბავშვია, მაგრამ არის გამონაკლისიც. თუმცა ზემოთ ხსენებული სტატიის ავტორები აღნიშნავენ, რომ სავარაუდოდ COVID-19-თან დაკავშირებული ბავშვების საშუალო ასაკი ოდნავ მაღალია, ვიდრე - კავასაკის დაავადების "კლასიკური" მაგალითების შემთხვევაში.
კავასაკის დაავადება სხვა ინფექციების მსგავსად, სეზონურობით ხასიათდება. შემთხვევების უმრავლესობა ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში ზამთარსა და გაზაფხულის დასაწყისში აღინიშნება, მაშინ, როდესაც ის ტროპიკებში საერთოდ არ გვხვდება. ამიტომაც მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ანთებითი დაავადება შეიძლება გამოწვეული იყოს ინფექციით, რომელიც მისადმი გენეტიკურად მიდრეკილ ბავშვებში იმუნური სისტემის პათოლოგიური პროცესების დაწყებას იწვევს. თუმცა რა ინფექციამ შეიძლება ტრიგერის როლი შეასრულოს, ჯერჯერობით ცნობილი არ არის. სხვადასხვა ავტორმა სხვადასხვა ვირუსი, ბაქტერია და სოკო შეისწავლა, როგორც კავასაკის დაავადების პოტენციური გამომწვევი ფაქტორი. თუმცა არც ერთ ინფექციურ ჰიპოთეზას საიმედო მტკიცებულება ჯერ კიდევ არ აქვს და ზოგადად, დაავადების მიზეზი ჯერ კიდევ უცნობია.
როგორ შეიძლება COVID-19 კავასაკის დაავადებასთან ასოცირდებოდეს?
პანიკა ნაადრევია. ექიმების მონაცემებით, "ჩვეულებრივი" კავასაკის დაავადების შემთხვევაში სიკვდილიანობა 0.1% -ს (იაპონიის მონაცემები) არ აღემატება. 30-ჯერ გაზრდილი მონაცემების მიუხედავად, რაზეც ახლა იტალიელი ექიმები საუბრობენ, დაავადების რისკი მაინც დაბალია. ეს ძალიან დამოკიდებულია ქვეყანასა და ბავშვის ეთნიკურ წარმომავლობაზე, მაგრამ ცნობილია, რომ ამერიკის შეერთებულ შტატებში წელიწადში 25-ზე ნაკლები შემთხვევა ფიქსირდება. ეს დაახლოებით 5-წლამდე ასაკის 100 ათას ბავშვზე ინფიცირების 25 ფაქტს გულისხმობს.
ვინაიდან კავასაკის დაავადების გამომწვევი მიზეზი ჯერ კიდევ უცნობია, ერთადერთი, რაც შეიძლება COVID-19-თან მისი კავშირის შესახებ ითქვას არის ის, რომ ახალი კორონავირუსული ინფექცია შეიძლება იქცეს იმუნურ სისტემაში პათოლოგიური პროცესების გამომწვევ ფაქტორად, თუ ბავშვი დაავადებისკენ გენეტიკურად მიდრეკილია. ამ ჰიპოთეზის ცალსახად დადასტურება ან უარყოფა ჯერჯერობით შეუძლებელია. ის ემყარება COVID-19-ისა და კავასაკის დაავადების დამთხვევას გარკვეული რაოდენობის ბავშვების შემთხვევაში: 10 მცირეწლოვანი პაციენტი იტალიაში, 17- საფრანგეთში და 15 - ნიუ – იორკში. ბერგამოს ექიმები თავიანთ სტატიაში საუბრობენ დაავადებებს შორის კავშირზე, როგორც „ძლიერ ასოციაციაზე“, თუმცა ამის ზუსტ განსაზღვრებაზე საუბარი შეუძლებელია.
მაისის დასაწყისში ბოსტონის ბავშვთა საავადმყოფოს სპეციალისტებმა კავასაკის დაავადების ცნობილი ექსპერტის, ჯეფრი ბერნსის ხელმძღვანელობით, COVID-19-ისა და კავასაკის დაავადების შესაძლო კავშირის შესახებ ონლაინ სიმპოზიუმი ჩაატარეს. საავადმყოფოს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ ანგარიშში ნათქვამია, რომ ექიმები დისკუსიის საფუძველზე ორ მთავარ დასკვნამდე მივიდნენ: 1) კავასაკის დაავადება კვლავ იშვიათია 2) თუ ბავშვს ახალი კორონავირუსული ინფექციის პარალელურად კავასაკის დაავადების სიმპტომი აღენიშნება, ექიმმა დაუყოვნებლივ უნდა გაიაროს კონსულტაცია პედიატრთან, ინფექციონისტთან, რევმატოლოგთან ან ბავშვთა რეანიმატოლოგთან.
სპეციალისტების განმარტებით, კავასაკის დაავადებით გამოწვეული გართულებები დღეისათვის 3-5%-მდეა შემცირებული. თუმცა აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ პროცესი საკმაოდ სწრაფად ვითარდება, ამიტომ მნიშვნელოვანია ოპერატიული რეაქცია და შესაბამისი მკურნალობა. ამ შემთხვევაში მშობელმა დაავადების პირველივე სიმპტომის გამოვლენისთანავე უნდა მიმართოს ექიმს.
